Transactiemonitoring en accountants

Wat valt juridisch onder witwassen?

Het witwassen zelf zit in de geldtransacties. De FIU die verantwoordelijk is voor het anti-witwassysteem omschrijft witwassen als volgt: “Witwassen is het verrichten van handelingen, waardoor een voor de wet verzwegen vermogensaanwas ogenschijnlijk een legale oorsprong krijgt. Het doel van witwassen is het versluieren van de herkomst van geld.”

Kortom, het uitvoeren van transacties om criminele transacties een ogenschijnlijke legale herkomst te geven. Dit hoeft overigens niet altijd om geld te gaan. Het kan ook geld zijn dat wordt omgezet in goederen, ontroerende goederen of handelingen. Het gaat om het hele systeem. Of zoals het ook wel genoemd wordt; van de onderwereld naar de bovenwereld.

Witwassen, hoe gaat dat?

Er is bekend dat er meer dan 16 miljard aan crimineel geld in Nederland circuleert. Er zijn verschillende methoden om geld wit te wassen, er zijn diverse manieren:

1. Geld van misdrijven wordt in het gewone geldverkeer gebracht (dat kan via bankoverschrijvingen of andere elektronische betalingen). Van contant naar giraal.
2.  Geld wordt door verschillende financiële transacties geleid om de criminele oorsprong te verbergen. Bijvoorbeeld door het te investeren, leningen af te sluiten of te handelen, zodat het lijkt alsof het geld legitiem verdiend is.
3. Of geld wordt “gewassen” door het te integreren in de legale economie. Dit kan betekenen dat het wordt gebruikt om legale bedrijven te starten of te investeren in bestaande legale bedrijven, zodat het geld eruitziet alsof het op een legitieme manier verdiend is.

Ongemerkt betrokken bij witwassen

Het kan zijn dat je als accountant of financieel adviseur ongemerkt betrokken wordt bij witwassen. Het is namelijk niet altijd direct duidelijk dat transacties gekoppeld zijn aan criminele activiteiten, bijvoorbeeld drugshandel. Maar je zou er, volgens de FIU, wel alert op moeten zijn.

Het is strafbaar als je een bijdrage levert aan witwassen. En op die basis is het delict van witwassen als zelfstandig delict in de wet opgenomen. Het meest voor de hand liggende witwasartikel is Artikel 420bis – Opzet-witwassen. Vast komt te staan dat degene die heeft witwassen, wist dat het ging om illegaal geld of goed. Maar wat is witwassen? Er staan in dit wetsartikel heel veel werkwoorden genoemd, waaronder: voor handen hebben, verhullen, achterhouden etc. Uiteindelijk komt het erop neer dat je ‘iets’ doet met geld uit een misdrijf.

Bij deze variant ‘Opzet-witwassen’ moet vaststaan dat iemand geweten moet hebben dat diegene betrokken is bij het witwassen. Ook als je het in eerste instantie niet wist, maar op een later moment wel achter komt, maar je trekt je niet terug en je bent er nog steeds bij betrokken, dan kun je toch vervolgd worden voor witwassen.

Is drugshandel niet veel erger dan belastingfraude?

Stel, je client heeft een buitenlandse bankrekening en die heeft degene niet opgegeven bij de belastingaangifte. Daarmee pleegt je client belastingfraude. Blijft dat geld op de rekening staan? Dan is je client eigenlijk ook geld aan het verhullen voor de Nederlandse ficus, dus is het ook witwassen.

Je kunt je voorstellen dat bij witwassen in de drugshandel er veel meer criminele activiteit achter zit dan alleen belastingfraude. De advocatuur vindt het te ver gaan om dubbel gestraft te worden. Toch kun je door de rechtelijke macht nog steeds veroordeeld worden voor witwassen bij belastingfraude, maar er staat wel een lagere straf op en het komt minder voor. (Artikel 420bis-1)

Het delict ‘witwassen’ is zo ruim, met zoveel variaties dat er veel verschillende varianten zijn vastgesteld. Waaronder:

• opzetwitwassen,
• gewoontewitwassen,
• schuldwitwassen en
• eenvoudig schuldwitwassen.

Opzetwitwassen of gewoontewitwassen?

Ben je meerdere malen aan het witwassen, terwijl je wist dat het om illegaal verkregen geld ging? Dan gaat het om gewoontewitwassen. Wat wordt er onder ‘gewoonte’ verstaan? De Hoge Raad zegt daarover: dat wordt onder concrete omstandigheden per geval beoordeeld. Zo hoeft gewoontewitwassen niet met een vooropgezet plan te zijn. En er is ook geen minimum frequentie bepaald. Het witwassen kan twee keer plaatsvinden, maar ook honderd keer. Dat ligt niet vast.

Wat wel vast staat is dat gewoontewitwassen een zwaarder delict is dan eenmalig witwassen. Hier kun je dus ook zwaarder bestraft op worden.
Ter voorbeeld: als fiscalist heb je een repeterende taak. Zo moet je bijvoorbeeld elk jaar een jaarrekening maken. En als je dan telkens een aspect niet meeneemt, dan zit je dus al snel in de categorie: gewoontewitwassen.

Wat is schuldwitwassen?

Schuldwitwassen (artikel 420quater). Het verschil met ‘gewoon witwassen’ is dat degene zit erin dat je simpelweg weet dat het geld verkregen is uit een misdrijf. In het strafrecht moet je altijd ‘een variantie van bewustzijn’ vaststellen.

Als je als accountant al jaren geattendeerd wordt op de Wwft-regelgeving, maar je er niks mee doet. Dan is er misschien sprake van onbewust witwassen. Maar in de advocatuur kun je wel stellen van een veronderstelde bewustheid.

Het verschil ligt niet tussen ‘weten’ en ‘hadden moeten weten’. ‘Had moeten weten’ is niet vast te stellen. Vaststellen dat iemand het ‘moest weten’ kan wel. En dat laatste is vast te leggen, want als je als accountant een cursus moet volgen, dan moet je weten wat de Wwft is.

Onder eenvoudig schuldwitwassen bestaat ook nog een variant waarbij je te maken hebt gekregen met passieve omkoping. Maar hiervoor is bij accountantskantoren altijd wel vastlegging over in het beleid. Daarom zie je deze variant weinig voorkomen in de rechtbank.

Hoe kun je witwassen signaleren?

Signalen waaraan je mogelijk witwassen kunt herkennen zijn:

1. Ontbreken van een legale economische verklaring voor het wisselen van grote geldbedragen. Bijvoorbeeld van cash naar giraal of omwisselen in cheques.
2. Gedane of ontvangen betalingen terwijl er geen schriftelijke overeenkomst bestaat, onduidelijk of niet beschikbaar.
3. Grote contante geldbedragen door privépersonen hoogst ongebruikelijk vanwege het risico van diefstal. Bijvoorbeeld als iemand met een zak geld over straat gaat. Dat is niet iets wat je zomaar doet omdat je niet verzekerd bent bij diefstal.

Waar moet je aan voldoen als accountant?

Artikel 2a Wwft schrijft voor dat je adequate maatregelen moet treffen (in een risicobeleid) ter voorkoming van risico op witwassen financieren van terrorisme die kunnen ontstaan door het gebruik van transactieverkeer.

Dit is niet alleen voldoende bij het accepteren van een cliënt. Maar er wordt verwacht dat je de klant, de transacties en risicoprofielen blijft controleren op de actuele situatie.

Het is geen ongebruikelijke transactie an sich als het wordt opgenomen in de aangifte. Maar is er een vermoeden van een buitenlandse transactie dan moet je dat melden, met de feiten vermoedens waarop je dat baseert. Probeer het feitelijk en zakelijk te houden op basis van de informatie die je hebt. Bijvoorbeeld ‘een transactie van een rekening met dezelfde tenaamstelling’. Vaak is die informatie summier.

Hoe gaat het als je een transactie hebt gemeld?

Ongebruikelijke transacties kun je op het portaal van de FIU melden. Doe je dit voor het eerst, dan moet je nog even registreren. Zij bepalen dan of de melding als verdacht wordt aangemerkt en bepalen of het aan een opsporingsdienst wordt doorgegeven en aan wie. Dit kan de FIU zijn, maar ook bijvoorbeeld de belastingdienst. Dit hoeft niet direct strafrechtelijk te zijn.